Voor de oorlog

Het is vrijdag 2 september 1910 wanneer Andries van der Windt in het ouderlijk huis in Den Haag wordt geboren. Hij is vernoemd naar de vader van zijn moeder: Andries van der Kruit. Zijn naam voor familie en vrienden is André. Hij wordt als tweede kind geboren en heeft één oudere zus en twee jongere zusjes.

Ca. 1916 – Familie van der Windt staat voor het eigen huis in Den Haag (bron: familiearchief van der Windt)

Zijn vader – Kornelis van der Windt – is een politieagent in Den Haag en zijn moeder – Maartje van der Kruit – is thuis om voor de kinderen te zorgen, zoals dat vroeger gebruikelijk was.

Dat zijn vader politieagent is – vanaf ca. 1902 tot ca. 1935 – betekent voor het gezin dat tijdens de Eerste Wereldoorlog er brood op de plank komt. Al wordt Nederland niet aangevallen tijdens deze Grote Oorlog en lijken de eerste paar jaar van deze oorlog alles goed te gaan, is aan het einde van de Eerste Wereldoorlog vooral schaarste. Internationale handel gaat immers moeilijk als iedereen om je heen in oorlog is én Nederland ontvangt 1 miljoen vluchtelingen uit België. In Den Haag is het blijkbaar voor een politieagent toch nog goed te doen.

Moeder Maartje en Vader Kornelis rond hun verloving. Ze zullen hier jonger dan 20 jaar zijn. (bron: familiearchief van der Windt)

Onbezorgd kind zijn

Als kind leest Andries graag boeken. Hij kan helemaal opgaan in de wereld die opgetekend wordt. Vooral van de spannende verhalen geschreven door Carl May over Winnetou en Old Shatterhand in het Wilde Westen kan hij niet genoeg van krijgen. Deze boeken zal hij blijven bewaren en worden later door zijn eigen zoon verslonden.

1918 – Andries als hij acht jaar oud is. (bron: familiearchief van der Windt)

De tienerjaren

Door het aanzien van z’n vader als politieagent, moet Andries van onbesproken gedrag zijn, vindt zijn moeder. Hij mag als tiener bijvoorbeeld niet zelfstandig naar de ‘Bosjes van Pex’ gaan in Den Haag. Als oplossing gaat zijn oudere zus Ati mee als ‘begeleidster’. Moeders kan niet weten, dat Andries en z’n zus als vier handen op één buik zijn en dat ze samen de leukste dingen ondernemen. Hij kan het sowieso goed vinden met zijn zussen en ze hebben samen een leuke en zorgeloze jeugd.

1925 – Andries als hij 15 jaar oud is. (bron: familiearchief van der Windt)

School

Na het volgen van de lagere school, doorloopt Andries de Middelbare Handelsdagschool in Den Haag met goed resultaat. Later zal hij door middel van avondstudie de diploma’s in de Nederlandse-, Engelse- en Duitse Handelscorrespondentie behalen. Als Andries volwassen is en hij overdag werkt, heeft hij ‘s avonds als hobby zichzelf Esperanto leren. Hij heeft zoals velen in die tijd, de overtuiging dat dit de nieuwe wereldtaal zal gaan worden.

Middelbare Handelsdagschool aan de Waldeck Pyrmondtkade in Den Haag. (Bron: Monumentenzorg Den Haag)

Het werkzame leven

Vanaf 1926 begint hij als jongeling te werken op het hoofdkantoor van de verzekeringsbank ‘De Nederlanden van 1845’ gelegen aan de Raamweg in Den Haag. Hij weet zich te ontwikkelen binnen de organisatie en na een korte plaatsing bij het kantoor in Zutphen, gaat hij vanaf 1933 bij het kantoor in Utrecht werken.

In totaal zal hij 14 jaar lang werken voor ‘De Nederlanden van 1845’, die na een fusie in 1963 met de ‘Nationale Levensverzekeringsbank’ verder gaat onder de naam: ‘Nationale-Nederlanden’. De belangrijkste delen van de namen van beide fusiepartners komen terug in de fusienaam. Het verbindingsstreepje staat er bewust als symbolische verbinding tussen beide moedermaatschappijen.

Kantoorgebouw ‘De Nederlanden van 1845’, Den Haag. Architect: H.P. Berlage. (Bron: WikiMedia)

Andries wordt verliefd

In de tram, onderweg naar z’n werk, ontmoet hij op 17 jarige leeftijd een heel erg leuk meisje, Elizabeth Schilt. Zij zat in dezelfde tram onderweg naar de Kunst Nijverheidschool in Den Haag. Ze spreken daarna af en ze raken verliefd op elkaar. Het kan niet anders of Andries en Elizabeth krijgen verkering.

In de loop van de jaren ’20 begint de familie ‘van der Windt’ zelf te fotograferen.. Of beter gezegd, ze maken foto’s met een zelf gekocht fototoestel. Hetgeen nog ongebruikelijk is in die jaren. Zijn familie heeft altijd waarde gehecht aan foto’s, iets dat voor de oorlog redelijk gebruikelijk was bij de doorsnee Nederlandse familie: familiefoto’s bij de fotograaf laten maken.

In de vele fotoalbums van de familie is te zien, dat rond 1928 niet alleen foto´s bij een fotograaf zijn genomen, maar dat er alsmaar meer zelf geschoten familiekiekjes zijn. Een eerste foto waarbij Elizabeth Schilt op staat, duikt rond 1928 op.

1928 – V.l.n.r: Elizabeth Schilt, Moeder Andries, jongste zusje Andries, oudste zus Andries en haar vriend. (Bron: familiearchief van der Windt)

Militaire dienst

Als Andries 19 jaar oud is, wordt hij op 16 juni 1930 opgeroepen voor de militaire dienstplicht om opgeleid te worden tot onderofficier. Vanwege zijn werk krijgt hij een paar maanden uitstel en begint zijn dienstplicht op 8 december 1930. Hij is ondertussen 20 jaar geworden en Sinterklaas heeft hij nog net met z´n familie kunnen vieren.

Hij begint als gewoon soldaat en wordt – na een eerdere promotie tot Korporaal – in 1931 gepromoveerd naar Sergeant. De militaire dienst achter de rug, vervolgt Andries zijn leven in Den Haag. In 1935 moet hij in september terug voor herhalingsoefeningen.

1930/31 – Andries tijdens het begin van zijn militaire dienst. Hij staat rechts op de foto, dicht bij de boom. (Bron: familiearchief van der Windt)
1931 – Andries tijdens het eind van zijn militaire dienst. Te zien is een ‘bananenschil’ op z’n rechtermouw wat aanduidt dat hij de rang van Sergeant bekleedt. (Bron: familiearchief van der Windt)

Sterke familiebanden

De goede band met zijn oudere zus Ati – en ook met zijn beide jongere zusjes – is duidelijk terug te zien in de vele foto’s die zijn genomen in de jaren ’30. Dagjes uit in Noord- en Zuid Holland tijdens de vakantiemaanden, maar ook thuis samen toneel spelen.

1932 – Onderaan Andries met een plumeau, Elizabeth links met de politiehoed van de vader van Andries. Zijn oudere zus Ati op de achterste rij rechts, met een detective hoed op. Zijn jongere zusje draagt de kepie van z’n dienstuniform en zijn jongste zusje is nog een kleine spruit. (Bron: familiearchief van der Windt)

Hij behaalt zijn rijbewijs en in 1932 koopt hij een Ford T Tudor model 1924. Deze laat hij registreren en het provinciale kenteken HZ-992 wordt afgegeven op 5 juli 1932 op de naam van ‘Andries van der Windt, Hendrik van Deventerstraat 53 in Den Haag’

Andries van der Windt in een Ford T Tudor uit 1924
1933 – Dagje op pad met zijn eigen Ford T Tudor. (Bron: familiearchief van der Windt)
Rijbewijs Andries van der Windt uit 1937
1937 – Rijbewijs van Andries van der Windt (Bron: familiearchief van der Windt)

Een harde werker

Andries staat te boek bij zijn werkgever als een betrouwbaar en ijverig persoon, waarop gebouwd kan worden. Hij groeit binnen de organisatie en verhuist een paar keer van kantoor. Begonnen bij het hoofdkantoor in Den Haag is hij – met een korte tussenstop in Zutphen – vanaf 1933 werkzaam op het kantoor in in Utrecht. Daar werkt hij nauw samen met Pim Boellaard, de latere verzetsheld uit de Tweede Wereldoorlog. Behalve collega’s zijn ze ook vrienden.

De collega’s van ‘de Nederlanden van 1845’ vormen een hechte groep en lopen samen de 4-daagse van Nijmegen. Het ‘Vierdaagsekruis’ mag hij later op zijn militaire uniform dragen als ‘Kruis voor betoonde marsvaardigheid’.

1934 – Kantoor ´De Nederlanden van 1845; kantoorgebouw Utrecht: Pim Boellaard zittend en Andries staand. (Bron: familiearchief van der Windt)

Trouwen met Elizabeth

Op 14 maart 1934 stappen Andries en Elizabeth samen in het huwelijksbootje. ‘De Nederlanden van 1845’ vindt dit een feestelijk feit en het kersverse bruidspaar krijgt een trouwcadeau: een ingelijste foto van het kantoorgebouw in Utrecht, waar Andries op dat moment werkzaam is. Het kantoor in Utrecht is het enige gebouw dat de architect Berlage in de Domstad heeft ontworpen.

1934 – Cadeau van ‘de Nederlanden 1845’ op hun trouwdag. (Bron: familiearchief van der Windt)

Het leven gaat goed

Andries wordt omschreven door zijn vrouw als een lieve, zachte man. Hij is er op gericht, om er voor ‘zijn eigen lieve vrouwtje‘ te zijn. Hij brengt elke week een bos bloemen mee voor zijn Elizabeth. En, als het even kan, koopt hij haar een jurk voor overdag, of een japon voor ‘s avonds. Hij rookt en drinkt niet en is overtuigd vegetariër. Samen zijn ze wel gek op chocolade en zien ze dit als een extraatje .

Het bruidspaar verschaft zich in 1934 een woning aan de 1e Brandenburgerweg in Bilthoven.

Sinds het trouwen gaat het goed met het echtpaar Andries/Elizabeth. Door het werk van Andries weten ze het stukje bij beetje beter te krijgen. Ze gaan op vakantie en kopen kleding modieus voor de tweede helft van de jaren ’30.

1935 – Samen op vakantie in Bergen aan Zee. (bron: familiearchief van der Windt)

Gezinsuitbreiding

Vanaf 19 augustus 1937 zijn ze niet meer met z´n tweeën, maar vormen ze samen een gezin. Hun eerste kind wordt geboren, een zoon: Andries van der Windt. Hij wordt naar zijn vader en grootvader vernoemd.

Op 23 november 1938 wordt hun eerste dochter geboren: Elizabeth van der Windt, Lies als roepnaam. Zij krijgt de naam van haar moeder. Het gezin is gegroeid en ze beleven samen onbezorgde dagen. Wie weet zijn ze gezegend en krijgen ze nog een derde kindje. Alles lijkt hen voor de wind te gaan. Het leven is goed.

1939 – In de eigen woning staat Andries met zijn dochtertje Elizabeth. (Bron: familiearchief van der Windt)